Jaiseri Writes

सुदूरपश्चिमका तराइ भेगका जिल्लाहरुमा वर्षायामको आगमन सँगै खोलानालाको जलस्तरमा वृद्धि आउने गरेको पाइन्छ । हिउँदमा सुख्खा देखिने कुलो कुलेसाहरुमा समेत वर्षायामका बेला पानी भरिभराउ हुने गर्दछ । घर आसपासका भैँसी बस्ने आहाल देखि लिएर निर्माण कार्यका लागि खनिएका खाल्डाखुल्डीहरु पनि पानीले भरिभराउ हुने गरेको पाइन्छ । ठूला नदीहरुमा त झन जलस्तर साविकको भन्दा ज्यादै नै बढि हुने गरेको देखिन्छ । बढेको जलस्तर एकातिर छ भने पानीको प्रवाह गति पनि उत्तिकै बढेको देखिने गरेको छ । यो जलस्तर र प्रवाह गतिमा भएको वृद्धिले बाढि पहिरो जस्ता प्राकृतिक विपत्तिका घटना निम्त्याउने कुरा त एकातिर छ भने अर्कोतिर वर्षेनी कैयौँ बालबालिका वा किशोरावस्थामा भरखर पाइला टेकेका विद्यालय जाने उमेरका किशोरकिशोरीहरुको जीवनज्योती निभाउने गरेको देखिएको छ । जलकृडाका लागि विभिन्न जलासयहरुमा पुग्ने वालवालिकाहरु वर्षेनी यस्ता जलासयहरुमा डुबेर ज्यान गुमाउन पुग्ने गरेका छन् । ठूला नदीहरुमा भन्दा पनि पत्याउनै गाह्रो लाग्ने साना तिना जलासयहरुमै त्यस्ता दुर्घटनाहरु घट्ने गरेको पाइन्छ । तराईको प्रचण्ड गर्मी छल्ने विकल्पहरु मध्...

म पुरुष हुँ । म छोरो, बाबु, दाजु, भाइ, पति, देवर, भिना, काका, भतिजा, शिक्षक, हाकीम, सहकर्मी, नोकर, आदि सबैसबै हुँ । तिमी नारीसँगको मेरो गहिरो नाता छ । तिमी मेरो अस्तीत्वको कारक हौ । तिमीले नै मलाई जन्म दियौ । तिम्रा झ्याम्टाहरु चुसेर म हुर्कें । तिम्रो भ्रातृत्व र साथीत्वमा मेरो किशोरावस्था कट्यो । तिम्रो पतिप्रेमले मेरो गृहस्थावस्था सुखमय बन्यो । तिमीलाई छोरीको रुपमा पाउँदा मलाई गर्व भयो । यसबेला सम्म तिमी अन्य नाताहरुका रुपमा पनि मेरो जीवनमा आएर त्यसलाई रसमय बनायौ । मलाई तिमी नहुँदाको आफ्नो एकल अस्तीत्वको कल्पना गर्नु छैन । तिमीसँग बिताएका सानापलहरु पनि मेरालागि ठूलै महत्व राख्छन् । त्यसै त कहाँ भनेका होलान र ठूला बुझक्कीहरुले कि नारी भनेको पुरुषको लागि ईश्वरले पठाएको स्वर्गको क्षतिपूर्ती हो भनेर । तिमीलाई उपहार भनेकोमा वस्तु सम्झेछ यस्ले त हामीलाई भनि नसोच्नु । तिमी उपहारको सट्टामा जे पनि राख्न सक्छौ । मलाई आपत्ती हुने छैन ।  तिमीसँगका नाताहरु सँधै सहज भएनन् । तिमी मसँग जुनसुकै नातामा भएपनि हामीदुईको बीचको एउटा आधारभूत नाता स्त्री–पुरुषको हुन्छ । म तिम्रो लागि एक पुरुष, अन...

 साउनको महिना सुरु भएसँगै चारैतिर हातमा मेहन्दीका अनेकानेक बुुट्टाहरुले सजिसजाउ नारी हातहरु देखिनु, तिनै हातहरुमा हरियो चुरा र सोमवारका दिन शिवालयहरुमा राता सारीहरुमा सजिएका नारी श्रद्धालुहरुको भीड देखिनु अहिलेको नयाँ संस्कृति जस्तै भइसकेको छ । अचेल सामाजिक संजालहरु मध्येको सर्वाधिक प्रयोग कर्ता भएको एक सामाजिक संजाल फेसबुकका भित्ताहरुमा यीनै कुराहरु देख्न सकिन्छ । साउनको १ गते देखिनै फेसबुकका नारी प्रयोगकर्ताहरुले हातमा मेहेन्दीका विभिन्न बुट्टाहरु बनाइएको आफ्ना हातका तस्वीरहरु प्रदर्शनीको क्रम प्रतियोगितात्मक रुपमै अगाडि बढेको देख्न सकिन्थ्यो । त्यस्तै हरियो चुरालाएको तस्वीरहरुको पनि कमि थिएन । यति हुँदा हुँदै समयानुकुल परिवर्तनलाई आत्मसाथ गर्न नसकन्ने नारी जमातहरुले भने यी सबै होडबाजी माथि प्रश्न तेस्र्याएका थिए । कसैले धर्मलाई नै प्रश्न गरेका थिए । साउने सोमबारमा मन्दिर नजानु अधर्मी हुनु हो कि त भनि प्रश्न गर्नेको पनि कमी थिएन । मन्दिर जाने महिलाको ताँतीमा आफू नमिसिएकोमा साययद उनीहरुले आफूमाथि त्यस्तो प्रश्न गर्न पुगेका होलान् । कतिले हरियो चुराको चलन माथि प्रश्न गरेका थि...

सामाजिक संजालका माध्यमहरु अचेल मनोरञ्जनका लागि मात्रै नभएर आफ्ना विचार प्रकट गर्ने अनि अरुले प्रकट गरेका चाखलाग्दा विचारलाई आफ्ना साथीहरुमाझ साँटा साँट गर्ने माध्यमको रुपमा विकसित हुँदै गएको छ । देशको राजनीतिप्रतिको वितृष्णा देखि लिएर समाजमा व्याप्त तमाम कुरीति र कुसंस्कारहरुका बारेमा आवाज बुलन्द पार्ने र सबैलाई सचेत गर्ने कार्यमा पनि सामाजिक संजालका माध्यमहरुले मनग्गे सहयोग गरेका छन् ।  भर्खरै मात्र फेसबुक नामक हालको सर्वाधिक प्रयोग हुने सामाजिक सञ्जालमा एकजना किरियापुत्रीको तस्वीरले धेरैको ध्यान तान्न सफल भएको छ । सेतो वस्त्रमा बेरिएकी, केही दुःखी लाग्ने उक्त किशोरी आग्रहपूर्ण दृष्टिले हेरिरहेकी देखिन्थिन् । तस्वीरको माथिपट्टि तस्वीरलाई साथीभाइमाझ फेसबुक बाटै बाँडेर कुसंस्कार विरोधी सन्देश फैलाउनमा मद्दत गर्ने आग्रह गरिएको थियो ।  सो तस्वीर मैले पनि फेसबुकमा बाँडेको थिएँ । त्यसैक्रममा मेरो मित्रहरुको सुचीमा भएकी एक विदेशी महिला रोजा टी ताएमोराले मलाई तस्वीरमा देखाइएकी महिला दुःखी हुनुको कारण सोध्न पुगिन् । धनगढीमा हुँदा उनीसँग भेट भएको थियो । सरकारी विद्यालयहरुमा अं...

‘सर झ्याउँकिरी भनेको के ?’ एक विद्यार्थीले परीक्षा दिँदादिँदै सोध्यो ।  ‘जुनकिरी हो ।’ मैले भने ।  आफ्नै जवाफमा विश्वास लागेन । हो कि होइन भन्ने भयो । त्यत्तिकैमा नेपाली विषयकी एक शिक्षिका आइपुगिन् ।  उनले भनिन्, ‘झ्याउँकिरी बेग्लै खाले किरा हो ।’  ‘भनेपछि उही जुनकिरीकै काका भतिजाको सन्तान हैन त ?’ मैले आफ्नो अनभिज्ञता लुकाउनलाई व्यंग्यको साहरा लिएँ । एकछिनलाई हाँसोको माहोल बन्यो ।  त्यत्तिकैमा नेपालीका अर्का शिक्षक आए र सोधे, ‘कसले हो झ्याउँकिरीको अर्थ सोधेको ? It is a kind of insect.’ भनी अथ्र्याए । कुरा नेपाली विषयको एक परीक्षा हुँदै गर्दाको हो । विद्यर्थीहरुलाई नेपाली शब्दको अर्थ जान्न हम्मे हम्मे पर्दैथ्यो । नेपाली शिक्षकले अंग्रेजीमै अथ्र्याएर भएपनि भरसक बुझाउने प्रयास गरिरहेका थिए । मैले पनि उनीहरुले सोधेका शब्दहरुको अंग्रेजी उल्था गरिदिएँ । उनीहरुले अंग्रेजी शब्दहरुलाई सहजै ग्रहण गरे । मलाई कस्तो कस्तो अप्ठेरो लाग्यो । नेपालीलाई नेपालीका शब्दको अर्थ अंग्रेजीमा लाएर बुझाउनु पर्ने । यो कस्तो विडम्बना ? नेपाली विषय शिक्षकले नेपाली विद्यार...

नेपाली चलचित्रक्षेत्रले विगतका केही दिनहरुमा निकै नेपाली दर्शकहरु बटुल्न सुरु गरेको छ। नेपाली चलचित्र क्षेत्रमा दर्शकहरुको खडेरी परेको र विदेशी चलचित्रको नक्कल गरेर बनेका चलचित्रहरुका भरमा चलेको नेपाली चलचित्र उद्योगमा अहिले नयाँ नयाँ प्रयोगहरु हुन थालेका छन् । विगतको क्रमलाई निरन्तरता दिँदै परम्परागत शैलीमा निर्मित चलचित्र भन्दा पनि नयाँ पुस्ताको स्वादलाई ध्यानमा राखेर बनाइएका चलचित्रहरु बढि सफल भएका देखिन्छन् । नेपाली कथानक चलचित्र लुट, चपली हाइट, सायद, आदि यस्ता नयाँ पुस्ताको दर्शकलाई ध्यानमा दिएर बनाइएका चलचित्रहरु हुन् । भर्खरै मात्र चलचित्र भवनहरुमा प्रदर्शन भइरहेको नेपाली कथानक सायद हेर्दा र त्यहाँको जमातलाई देख्दा नेपाली चलचित्र क्षेत्रले पनि दर्शक तान्न सक्छ भन्ने भान भयो । चलचित्र सायदको विज्ञापन, त्यसमा प्रयोग गरिएका सम्वाद र दृश्यहरु अनि त्यसको संगितले म र म लगायतका धेरै युवा जमातलाई तानेको कुरा चलचित्र भवनमा भरिएको भीडले प्रमाणित ग¥यो । यस अघि पनि त्यस्तै किसिमको विज्ञापन र व्यापक प्रचार प्रसार पाएको चलचित्र लुटले पनि अहिले सम्मकै किर्तिमानहरु तोड्न सफल भएको थ...

बन्द शब्दसँग परिचित नभएका सायदै कोही होलान् । नेपालमा जन्मने हरेकले बन्दको अर्थ राम्ररी बुझेका छन् । उनीहरुको बुझाइको स्तर फरक हुन सक्छ र पनि बन्दबाट अनविज्ञ कोही पनि छैनन् । विद्यालयमा पढ्ने वालकका लागि वा कार्यालयका कर्मचारीका लागि बन्द थप एक दिनको विदा हुन सक्छ भने अर्थविदका लागि बन्द देशका लागि करोडौँको घाटा एवं आर्थिक विकासको तगारो हुनसक्छ । त्यस्तै विहान बेलुका काम गरेर छाक टार्नेका लागि बन्द आधा पेट वा खाली पेट बस्नुपर्ने पीडादायी क्षण हुन सक्छ भने गन्तव्यमा हिँडेकाहरुका लागि बन्द कष्टकर पर्खाइ हुनसक्छ । सारमा बन्दबाट सबै परिचित छन् र सबै प्रभावित पनि ।  बन्दलाई सत्ता बाहिर रहेकाहरुले सत्तामा रहेकाहरुका लागि आफ्नो विचारमा सहमत गराउन वा आफ्ना जायज नाजायज माग पुरा गराउन बाध्य पर्ने अस्त्रका रुपमा प्रयोग गर्ने गरेका छन् । सत्ता बाहिर हुँदा हरेक राजनैतिक दलले यसलाई प्रयोग गरेको कुरा सबैका सामु छर्लङ्ग छ । बन्दलाई आफ्नो शक्ति प्रदर्शनको माध्यमका रुपमा र सरकारलाई असफल साबित गराउनका लागि प्रयोग गर्ने चलन निकै पुरानो भइ सकेको छ । फरक यत्ति हो अचेल त्यसको क्रम केही बढेको छ...