Jaiseri Writes

हालसालै बजारमा आएको ‘प्रसाद’ चलचित्रले बलात्कारबाट बसेको गर्भ प्रसाद कि अभिशाप भन्ने विषयमा नयाँ बहस सुरु गरेको छ । एकतर्फी बहस भइरहेको हालको सन्दर्भमा फरक विचार राख्न मन लाग्यो । ‘प्रसाद’ चलचित्र लेखक र निर्माताहरुको मायाले भन्दा पनि ‘प्रसादलाई’ अभिशाप करार गर्ने क्रममा व्यक्त विचारहरुसँगै बाहिर आएका विवादास्पद कुराहरुले यो आलेख जन्माएको हो । चलचित्रलाई बलात्कार जस्तो जघन्य अपराधलाई पनि सामान्यीकरण गर्न खोजेको दलितलाई कम्जोर पात्रका रुपमा चित्रण गरेको लगायतका थुप्रै आरोपहरु लागेका छन् । चलचित्रको प्रचारसामग्री र चलचित्रका विषयमा लेखिएका बहसलेनै चलचित्रको पुरै कथा बाहिर छताछुल्ल पारि सकेका छन् । तर पनि कथामा सकेसम्म नगइ बलात्कार प्रतिको चलचित्रको दृष्टिकोणमै अडेर यो आलेख पुरा गर्ने प्रयास गर्नेछु । मलाई लाग्छ कसैको व्यक्तिगत धारणाका आधारमा कुनै चलचित्रप्रतिको मानसिकता बन्नु भन्दा पनि सबैले आफ्नो धारणा बनाउनु उचित हुन्छ । म अरु दर्शकहरुबाट उनीहरुको धारणा बनाउन पाउने अधिकार खोस्न चाहन्न । त्यसैले यो आलेखका विचारलाई पनि नितान्त व्यक्तिगत नै लिइदिन अनुरोध गर्दछु । प्रसाद मार्...

प्रवासमा रहँदा दोहो¥याएर तेह¥यार अथवा साँझ भरि फेरि फेरि सुनिने दिप श्रेष्ठले गाएको ‘हर रात’ बोलको गितका लेखकले लेखेको पुस्तक भन्ने बित्तिकै अविजित पढ्न मन थियो । बुकाहोलिक्समा भएको पुस्तक विमर्श अन्तर्गत भाषाका लागी पनि पुस्तक  पढ्नै पर्ने सुझाव आउँदा झन् पढ्न मन थियो । पढ्ने मन अझै दरो बनाउने त उनले सो पुस्तक पिताको जीवनमा आधारित भएर लेखेको भन्ने कुराले हो । फेरि त्यो बहसमा पुस्तकको सम्पूर्ण कुरा बाहिर नआए जस्तै पनि लाग्यो । लेखकले देखाएको विनम्रता र आद्रताले भरिएका आँखाले पुस्तकमा अझै केहि छ भन्ने मनमा लागी रहेको थियो । त्यसैले पनि अविजित छनौटमा प¥यो । तुम हर्गिस नहिँ जानते कि दुसरोँको क्या मेहशुस होता है । इसिलिए तुम आगेसे सिर्फ अपनी केहना । –मन्टो भरखरै प्रदर्शनीमा आएको शादत हसन मन्टोको जीवनीमा आधारित चलचित्रमा मन्टोको एउटा भनाइ छ । ‘अरुले कस्तो महशुस गर्छन् भन्ने तिम्लाई पक्कै पनि थाहा छैन । त्यसैले अबदेखि आफ्नो मात्रै भन्ने गर ।’ अचेल पाठक अनुभुति लेख्दा पनि अलि असहज लाग्छ । अरुले पनि मैले जस्तै प्रतिकृयाका आधारमा धारणा बनाए भने ! आँखिर पुस्तक सम्बन्धी केहि उदासि...

डा. रामेश नेपाली ट्वीटर जगतमा खुब चिनिएको नाम हो । यसो भन्दा उनलको ट्वीटर वाहेक अन्त पहिचान छैन भन्न खोजेको हैन । बरु ट्वीटरमा उनी विशेष सकृय छन् भन्न खोजेको भने अवश्यै हो । केहि साता अघि देखि ट्वीटरमा उनले लेखेको नयाँ पुस्तकको व्यापक चर्चा सुरु भयो । सुरुवाती चरणमा प्रकाशित प्रतिकृया एकदमै राम्रा थिए । तर पुस्तक नेपाली बजारमा उपलब्द्ध थिएन । त्यसैले ट्वीटरमा ‘किताब खै’ भन्ने प्रश्न खुब चर्चित भएको थियो । भाग्यवश नेपाल बाहिर बासेका पाठकका लागी एमजनबाट किण्डल प्रति किन्न सहज रैछ । पुस्तक नै किन्दा पुस्तक भन्दा दोब्बर हुलाक शुल्क पर्न जाने हुनाले किन्डल प्रतिमै रमाएँ । किण्डल प्रति उपलब्द्ध भएकैले नेपाली बजारमा सुलभ रुपमा उपलब्द्ध नहुँदै नेपाली लेखकको पुस्तक पहिलो पटक हात लाग्यो । सन् २०१५ मा फेसबुकका संस्थापक मार्क जुकरबर्गले हरेक दुई हप्तामा एक नयाँ किताब पढ्ने भनेर आफ्नालागी आफैले एउटा ‘पढ्ने चुनौती’ दिएका थिए । त्यो यति व्यापक भयो कि त्यसमा धेरै अन्य पनि सहभागी भए । म पनि केहि वर्ष देखि त्यसैको सिको गरिरहेको थिएँ । सन् २०१८ मा ४० किताब पढि सक्ने लक्ष राखेको भए पनि ६ महिनामै सो ...

योगमायाका बारेमा मैले पहिलो पटक पढ्न पाएको भनेको करीव १६ महिना अघि कुमार नगरकोटीको फोसिलमा हो । फोसिल मैले पढेको नगरकोटीको पहिलो पुस्तक भएकोले योगमाया काल्पिनिक पात्र हुन् या वास्तविक भन्ने नै थाहा थिएन । त्यसको लगत्तै योगमायाका विषयमा अन्य चर्चाहरु पनि हुन थाले । करीब १ वर्ष अघि पढेको नयनराज पाण्डेको घामकिरीमा पनि योगमायाको चर्चा थियो । तिनै फुटकर प्रसंगहरुले नै यो पुस्तकसम्म तानेको थियो । यो पुस्तक योगमायाका बारेमा अध्ययन गर्ने पहिलो विदेशी वौद्धिक तथा  Heir to a Silent Song: Two Rebel Women of Nepal   किताब लेख्ने बार्बरा निम्री अजिज र पारिजातको प्रसंगसँगै सुरु भएको छ । पारिजातले निम्रीलाई योगवाणी उल्था गर्नमा सहयोग गर्ने सहमती जनाएबाट पुस्तकको ‘आरम्भ’ भाग सकिएको छ । तयसपछि सुरु भएको ‘ठूलीहजुर’ भागमा योगमायाका बारेमा सम्पूर्ण कथा समेटिएको छ । कक्षा १० को अनिवार्य अंग्रेजीको पाठ्यक्रममा समावेश भइसकेको भएपनि (?!) यो पुस्तक प्रकाशनपूर्व योगमायाका बारेमा आंशिक रुपमा मात्रै अध्ययन भएको र विभिन्न खाले मतहरु प्रकाशमा आएका थिए । यो पुस्तकले निकै अनुसन्धान...

जुन काँधमा कुनै दिन न बसेर मेरो खुट्टा हल्लाउँदा मैले थाहा पाएको थिएँ यदि सधैभरि मसँग मेरो बुबाको काँध हुने भए म सधै भरि गाउँभरिकै सबै भन्दा अग्लो मान्छे हुने थिएँ बुकाहोलिकमा सगरमाथाको गहिराइ माथिको छुद्र टिप्पणी पढे पश्चात यो पुस्तक पढ्ने लालसा अझै बढेको थियो । कारण त्यस अघि नै पनि नवराज पराजुलीका कविताहरु यूट्युबमा हेरेको थिएँ । अरु भन्दा पनि बुबाका लागी लेखिएको कविताले मुटु हल्लाएको थियो । यो सबैको यस्तै हुन्छ भन्ने छैन । अवस्थाले पनि फरक पार्छ । रातदिन आमाबा सँगै रहनेलाई त्यसले खासै असर पार्दैन होला । बरु बाबाको खप्कीका कारण अझ बढि बेमतलबको हुनसक्छ । तर परिवारबाट सात समुद्र पारी सपना पछ्याइ रहेकाहरुका लागी यस्ता कविताले निकै हल्लाउँछ । आफ्ना सपनाहरु समेट्न नपाउँदै हातबाट समय कसिँदै गरेको मुट्ठीको बालुवा जसरी फुस्किँदै गर्दा बुढा बाबुप्रतिको कर्तव्य र उनले आफ्ना लागी गरेको संघर्ष अझै बुझिँदै गइन्छ । जीवन त्यति सहज त रहेनछ भन्ने भान हुँदै जान्छ । सपनाहरु त्यति सहजै प्राप्त हुँदा रहेनछन् भन्ने बुझिँदै जान्छ । बा प्रतिका गुनासाहरु सबै निरर्थक बनेर जान्छ कारण आफूले बाक...

 नेपालको २०७२ सालको वैशाख १२ गतेको भूकम्प विस्तारै विस्मृतिमा धकेलिँदै गर्दा बुढापाकाको उमेरको नापोको रुपमा परिचित ९० सालको भूकम्प अर्थात वि.सं. १९९० माघ २ गते गएको भूकम्प सम्बन्धी ब्रह्मशमसेरले लेखेको किताब पढ्ने मौका जु¥यो । पछिल्लो महाभूकम्प पछि मात्रै खोजीमा भएको यो पुस्तक विद्यालयको पाठ्यक्रममा समावेश हुनुपर्ने गुणको भए पनि विलुप्त अवस्थामा थियो र अझै पनि धेरैले यस पुस्तकका बारेमा थाहा पाएका छैनन् । नेपाली इतिहाँसको बारेमा जानकारी गराउने यस्ता पुस्तकको चर्चा एक पटक फेरि बल्झियोस् र धेरै भन्दा धेरै पाठकले यी पुस्तकबाट हाम्रो विगत जानुन अनि आफूलाई भविष्यका निम्ति तयार गरुन भनेर यो पुस्तक पढ्दाका आफ्नो अनुभव लेख्न मन लाग्यो । यत्तिकै नभएपनि यस्तै विपत्ति ठिक सय वर्ष अगाडि नेपालले भोगेको थियो । उस बखतमा पनि हजारौँ घर नाश हुन गई धेरै दिनसम्म साराले छाउनी र अरु यताउतिको मैदानमा बस्नुपरेको थियो । त्यस बेलामा बिग्रेको सहर, बस्तीको जीर्णोद्धार गरी फेरि जस्ताको त्यस्तै गराए झैँ अहिले हामी सबैले हिम्मत नहारी उत्साह बढाई भएको नोक्सान चाँडो मेट्ने उपायमा तन, मन, धन लगाउनुपर्छ । –१९९०,...

Pic credit: Republica, reporters: Pushparaj Joshi and Dilbahadur Chhantyal गत बिहीबार एक जना फेसबुक साथीले कंचनपुरको घटनाका बारेमा एक सामग्री पठाए । सो सामग्रीमा श्रावण ११ गते बलात्कार पछि हत्या गरिएको अवस्थामा फेला परेकी निर्मलाकी आमाको अन्तर्वार्ता थियो । बीसौँ दिन पुगि सक्दा पनि प्रहरीले दोषी पत्ता लगाउन सकेको थिएन । प्रहरीले सार्वजनिक गरिएको दोषी अपत्यारिलो थियो । शंका गरिनु पर्नेहरुमाथि अनुसन्धान नै गरिएको थिएन । प्रहरीले निर्मला हराएको निवेदन दर्ता गर्ने बेलादेखि देखाएको एक किसिमको नैराश्यपूर्ण व्यवहारले कतै प्रहरीले खास अभियुक्तलाई लुकाउन खोजि रहेको त छैन भन्ने शंका गर्ने प्रसस्त ठाउँहरु थियो । सायद त्यसैले पनि कञ्चनपुर निर्मलाको लाश फेला परेको दिन देखि नै आन्दोलित थियो । सुदूरको समस्याहरुमा काठमाडौँ जागेको त्यति उदाहरण छैन । यस पटक भने अचम्म भयो । बिहिबारै निर्मलामाथि र उनको परिवारमाथि भएको अन्यायका सन्दर्भमा ट्वीटरमा चिनिएकी पत्रकार तथा अभियन्ता अमृता लम्सालसँग गुनासो राख्दा उनले पनि सो सम्बन्धी केहि गर्न चाहेको तर पर्याप्त जानकारी नभएको बताइन । निर्मलाको आमाको अन्तर्वा...

विपीका उपन्यासहरु विद्यालयमा पढ्दै गर्दा र कति क्याम्पस स्तरमा पुगेपछि पढेर भ्याएको थिएँ । कथाहरुमा एक रात र दोषी चश्मा पाठ्यक्रममै समावेश भएकाले पढिएको थियो । त्यसका अलावा धेरथोर अन्य पनि पढिएका थिए तर श्वेतभैरवी कथा संग्रह कसो कसो छुटेको थियो । श्वेतभैरवी पढेसँगै विपीका रचनामा अर्को कथासंग्रह दोषी चश्मा बाहेक सबै पढेर भ्याइयो । हिटलर र यहुदी त दोश्रो पटक सम्म पढेँ । के चाहिँ हुँदो रहेछ भने पहिलो पटक पढ्दा नबुझिएका धेरै कुरा दोश्रो पठनमा बुझिँदो रहेछ । त्यसमा आफूले त्यसबीच पाएको ज्ञानले पनि भूमिका निभाउँछ होला । नत्र श्वेतभैरवीकै एक रातको यस पटकको अध्ययनले जुन तहसम्म मलाई उत्तेजित बनायो र रामप्रसाद राईको वृत्तचित्र सम्म पु¥यायो त्यो पहिलो पठनमा भएको थिएन । त्यस हिसाबले विपीका सबै कृतिहरु एक पटक फेरी पढ्ने हुटहुटी भने बढेर आएको छ । एक रातको कथावस्तुको बारेमा लेख्नु पूर्व त्यसको पृष्ठभूमीका बारेमा पनि केहि लेख्न जरुरी ठान्दछु । सायद यो पृष्ठभूमीले एक रात कथालाई अझ महत्वपूर्ण बनाइ दिन्छ । राजा, राणा र कांग्रेसको दिल्ली सम्झौताबाट त्यतिबेलाका कांग्रेसका जनमुक्ति मोर्चाका रामप्रसाद...

प्रेमा शाह मनपर्ने अभिनेत्री जल शाहकी आमा भनेर उनको लेखन प्रति निकै अघि देखि रूचि थियो । त्यो भनेको १६-१७ वर्ष अघि आठ-नौ कक्षामा पढ्दा भनेको हो । फेरी उनी पनि विपी जस्तै यौन मनोविज्ञानमा कलम चलाउने भन्ने विवरण साहित्यकार परिचयार्थ प्रज्ञा प्रतिष्ठानले छापेको एक पुस्तकमा भेटेको थिएॅ । त्यसले झन् उनको साहित्य प्रतिको रूचि झन् बढाएको थियो ।  उनको कृति भने पढ्न पाएको थिएन । पछि नगरकोटीको अक्षरगंजमा पहेंलो गुलाफ को चर्चा पढेपछि सो पुस्तक पढ्ने लालसा फेरि बौरिएको थियो । पहेंलो गुलाफ(२०२३), विषयान्तर(२०२८) र मम्मी(२०४०) गरेर शाहका तीन कृतिलाई एकमा गाभेर रत्न पुस्तकले निकालेको रहेछ । शिव नेपालबाट आउने खबर पाउने बित्तिकै अनुराधा र पहेंलो गुलाफको ईक्षा सुनाएॅ । उनले पहेॅलो गुलाफ पाएछन् । त्यसरी पहेंलो गुलाफ हात पर्यो ।  मने एक्कासी उठ्याे । हातकाे पेटीले उसले पातलीलार्इ सटासट हिर्काउन थाल्याे । पातली रन्थनिर्इ, उसकाे अहङ्कार पेटीकाे चुटार्इसित दुख्ने भएर अायाे । उसले अगाडिकाे बाँसकाे ढुङ्ग्राे उठाएर मनेलार्इ हिर्कार्इ । मने झन् जङ्गिएर पातलीलार्इ जता पायाे उतै पेटील...